مقاومت و حساسیت برخی لاین های گندم نسبت به شته سبز گندم sitobion avenae fabricius (hemiptera: aphididae) در شرایط آزمایشگاهی

شته¬ی سبزگندم، sitobion avenae (f.)، به¬عنوان یکی از آفات مهم غلات دانه ریز و به¬ویژه گندم و یکی از عوامل مهم انتقال ویروس کوتولگی زرد جو می¬باشد. برای کنترل این آفت استفاده از ارقام مقاوم می تواند مفید و موثر باشد. لذا در این تحقیق امکان وجود مقاومت در لاین¬های مختلف گندم در مرحله¬ی 2 تا 3 برگی گندم در اتاقک رشد(دمای 1±25 درجه¬ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره¬ی نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی) از طریق بررسی آنتی¬زنوز، آنتی¬بیوز و تحمل در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. جمعیت اولیه¬ی شته¬ی مورد بررسی از مزارع گندم اطراف اردبیل در سال 1391 تهیه شد. ابتدا آزمایش غربال¬سازی انجام گرفت و تعداد 20 لاین گندم برای ارزیابی مقاومت و حساسیت آنها نسبت به شته¬ی سبزگندم آلوده¬سازی شدند. 21 روز پس از آلودگی اولیه، تعداد کل شته¬های تولید شده روی هر گیاهچه شمارش و ثبت گردید و هشت لاین گندم به¬عنوان لاین¬های مقاوم و حساس برای آزمایشات بعدی انتخاب شدند. آزمایشات آنتی¬زنوز از طریق شمارش تعداد شته¬های بالغ جلب شده روی هر لاین گندم انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده¬ها نشان داد که از نظر تعداد شته¬های جلب شده بر روی لاین¬های مختلف اختلاف معنی¬داری وجود دارد. در هر حال، بیشترین و کمترین تعداد شته¬ی بالغ جلب شده به¬ترتیب مربوط به لاین erwyt91-17 و erwyt91-18 (با متوسط 66/16 و 83/4 شته روی هر گیاه) بود. در آزمایشات آنتی¬بیوز از پارامترهای رشد جمعیت استفاده گردید. از نظر طول دوره¬ی نشو و نمای مراحل نابالغ این شته بین لاین¬های مختلف گندم تفاوت معنی¬داری وجود داشت. بیشترین و کمترین طول این دوره (11 و 16/8 روز) به¬ترتیب روی لاین erwyt 91-18 و لاین erwyt 91-17 مشاهده شد. همچنین درصد بقای پوره¬ها از 40-85 درصد روی لاینerwyt 91-8، erwyt 91-17 و erwyt91- 18 تغییر کرد. از نظر تعداد نتاج تولید شده نیز به ازای هر شته بین لاین¬های مورد بررسی تفاوت معنی¬داری مشاهده شد و بیشترین و کمترین تعداد پوره¬های تولید شده توسط هر شته روی لاین erwyt 91-18 و لاین erwyt 91-8 به¬ترتیب 45/24 و 81/9 عدد پوره به¬دست آمد. دوره¬ی پوره¬زایی افراد بالغ روی لاین¬های مختلف اختلاف معنی¬داری نشان داد. طولانی¬ترین و کوتاه¬ترین طول این دوره (24/12 و 12/7 روز) به¬ترتیب روی لاین erwyt 91-18 و لاین erwyt 91-17 به¬دست آمد. در بین لاین¬های مورد بررسی از نظر نرخ ذاتی افزایش جمعیت نیز تفاوت معنی¬داری وجود داشت. به¬طوری که بیشترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت برابر با 24/0 (پوره/ماده/روز) روی لاین erwyt 91-18 و کمترین مقدار این پارامتر 108/0 (پوره/ماده/روز) روی لاین erwyt 91-17 مشاهده شد. همچنین در لاین¬های مورد بررسی بین تمام شاخص¬های مورد بررسی اختلاف معنی¬داری مشاهده شد. بیشترین و کمترین طول یک نسل (t) بین 97/3 تا 1/20 روز، به¬ترتیب روی لاین erwyt 91-18 و لاین erwyt 91-17 به¬دست آمد . بیشترین و کمترین نرخ خالص تولید مثل (r0)32/18 تا 97/3 پوره/ماده ، روی لاینerwyt 91-18 و erwyt 91-8 مشاهده شد.طولانی ترین زمان دو برابر شدن جمعیت (dt) مربوط به لاینerwyt 91-17 (33/6) و کوتاه ترین آن مربوط به erwyt 91-18 (86/2 ) بود.و همچنین بیشترین و کمترین نرخ متناهی افزایش جمعیت (?) بین 11/1 تا 27/1 پوره/ماده/روز به¬ترتیب روی لاین erwyt 91-17 و erwyt 91-18 متغیر بود. همچنین آزمون تحمل بر اساس اندازه¬گیری برخی پارامترهای رشدی گیاهان آلوده و سالم شامل طول ساقه، کلروفیل، وزن تر و وزن خشک انجام گرفت. از نظر درصد کاهش هر پارامتر در گیاهان آلوده نسبت به گیاهان سالم اختلاف معنی¬داری بین لاین¬های مورد آزمایش مشاهده نشد.